Η σιωπηλή λογοκρισία είναι εδώ...

*Το παρακάτω κείμενο αποτελεί το editorial του Νικόλαου Κουμαρτζή στο τεύχος 15 του διμηνιαίου περιοδικού Forbidden History (Μεταεκδοτική Α. Ε.) και εγώ το διάβασα στο φιλικό ιστολόγιο Άλλη άποψη

«Αν δεν αντιδράσεις για όσα δεν σου αρέσουν,
όταν έρθουν για αυτά που σου αρέσουν θα είναι ήδη αργά».
Neil Gaiman, συγγραφέας

Η διαδικτυακή λογοκρισία δεν είναι κάτι καινούργιο. Εφαρμόζεται εδώ και χρόνια από χώρες όπως το Ιράν, το Ουζμπεκιστάν, η Κούβα και η Σαουδική Αραβία, με τελευταίο παράδειγμα τα «μαθήματα» επιτυχημένης διαδικτυακής λογοκρισίας που έδωσε η Κίνα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου.
Αυτά όμως λίγο πολύ τα γνωρίζετε. Αυτό που πιθανόν ακούτε για πρώτη φορά είναι πως τα τελευταία 4-5 χρόνια όλο και περισσότερα κράτη του αποκαλούμενου «φιλελεύθερου» κόσμου εφαρμόζουν συστήματα λογοκρισίας του internet. Θέλετε παραδείγματα; Από το 2004 έχουν εγκατασταθεί σχετικά συστήματα σε Νορβηγία και Μεγάλη Βρετανία (το περίφημο CleanFeed), από το 2005 στη Σουηδία, από το 2006 στον Καναδά, από το 2007 στην Αυστραλία κ.α. ενώ δεκάδες άλλες χώρες ετοιμάζονται για σχετικές ενέργειες (με την Ελλάδα να βρίσκεται σε ερευνητικό ακόμα επίπεδο, σύμφωνα με πληροφορίες εξ Αθηνών).
Γιατί επομένως δεν αντιδράει κανένας μπροστά σε αυτή την εξόφθαλμη προσπάθεια διαδικτυακού ελέγχου;


Δεν Λογοκρίνουμε, Προστατεύουμε τα Παιδιά σας!
«Σε όσους πιστεύουν πως ελευθερία του λόγου σημαίνει να βλέπουν παιδική πορνογραφία, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση απαντάει όχι!» ανέφερε ο Stephen Conroy (υπουργός τηλεπικοινωνιών) κατά την ανακοίνωση της επιβολής συστήματος διαδικτυακής λογοκρισίας στην Αυστραλία, στις 31 Δεκεμβρίου του 2007.
Ας τα πάρουμε όμως όλα με τη σειρά. Σήμερα, όλα τα συμβατικά ΜΜΕ δέχονται έως ένα βαθμό λογοκρισία (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες κ.λπ.). Θα μπορούσε άραγε το internet να μείνει «απ’ έξω»;
Αυτό ακριβώς πίστευαν μέχρι πριν κάποια χρόνια –και ακόμα πιστεύουν στην Ελλάδα– οι εκατομμύρια μόνιμοι χρήστες του διαδικτύου, λόγω της φύσης του μέσου. Το internet γεννήθηκε ως ένα «απόλυτα ελεύθερο» μέσο και κατά την ανάπτυξη του ποτέ δεν ακολουθούσε την κλασσική δομή «ένας πομπός χιλιάδες αναγνώστες», αλλά την ανατρεπτική «τόσοι πομποί όσοι και οι αναγνώστες» (κάτι που γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο τα τελευταία 2-3 χρόνια με τη διάδοση των blogs).
Πέρα όμως από τη δυσκολία της επιβολής διαδικτυακής λογοκρισίας σε πρακτικό επίπεδο, ήταν απαραίτητη και μία συντονισμένη και καλά «δοσμένη» προς τα έξω προσπάθεια ώστε να μην προκληθούν αντιδράσεις ανάμεσα στους απλούς πολίτες, μιας και σε αυτή την περίπτωση το πολιτικό κόστος θα ήταν τεράστιο και άρα αδύνατο για οποιαδήποτε κυβέρνηση να στηρίξει μία τέτοια προσπάθεια.
Έπρεπε με λίγα λόγια να βρεθεί ένας λόγος (μία πρόφαση αν θέλετε) που θα έκανε αυτήν την προσπάθεια αναγκαία, μετατρέποντας παράλληλα την οποιαδήποτε αρνητική κριτική σε «επικίνδυνη» γι’ αυτόν που την ασκεί, αλλά και «συναισθηματικά άκυρη» σε όποιον την ακούει.


Σιωπηλή (Αόρατη) Λογοκρισία
Κάπως έτσι, η πρόφαση βρέθηκε γρήγορα (και μάλιστα πολύ ισχυρή), αρχίζοντας έτσι να εφαρμόζονται τα πρώτα συστήματα διαδικτυακής λογοκρισίας στα «φιλελεύθερα» κράτη. Όπως ανέφεραν οι κυβερνήσεις τους, οι ιστοσελίδες που έμπαιναν στη «μαύρη λίστα» ήταν αποκλειστικά παιδικής πορνογραφίας. Ως εδώ όλα καλά, γιατί όμως εκατοντάδες δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί ανά την υφήλιο άρχισαν να αντιδρούν;
Από τον Ιούνιο ακόμα του 2004 (το πρώτο μήνα δηλαδή εφαρμογής του συστήματος CleanFeed στη Μεγάλη Βρετανία), ο δημοσιογράφος Martin Bright του Observer ανέφερε σχετικά: «Πρόκειται για την πρώτη περίπτωση μαζικής λογοκρισίας του διαδικτύου σε δημοκρατία της δύσης!». Ποιο ήταν το πρόβλημα του;
Σήμερα, σε γενικές γραμμές υπάρχουν δύο ειδών τεχνικές λογοκρισίας: η «ανοικτή» και η «σιωπηλή». Στην πρώτη, η οποία χρησιμοποιείται από τη Σαουδική Αραβία, ο χρήστης που προσπαθεί να επισκεφθεί ένα μπλοκαρισμένο website ενημερώνεται για την κατάσταση και το λόγο του μπλοκαρίσματος, ενώ έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με τους υπεύθυνους για να εκφράσει την όποια διαφωνία του. Στη «σιωπηλή» λογοκρισία, η οποία χρησιμοποιείται από την Κίνα, ο χρήστης δεν ενημερώνεται καν για την εφαρμογή του συστήματος, ενώ όταν προσπαθεί να επισκεφθεί κάποια μπλοκαρισμένη ιστοσελίδα παίρνει απλά ένα γενικό μήνυμα λάθους που μπορεί να σημαίνει «πτώση» της ιστοσελίδας, «κατέβασμα» από τον ιδιοκτήτη της, πρόβλημα στη σύνδεση του χρήστη κ.ά.
Αυτήν ακριβώς, την τελευταία τεχνική ακολουθούν τα λεγόμενα «φιλελεύθερα» κράτη, επιβάλλοντας στους πολίτες τους συστήματα «σιωπηλής» λογοκρισίας.


Είμαστε Τελικά Παιδόφιλοι;
Ακόμα και έτσι όμως, τι σημασία έχει αν το σύστημα λογοκρισίας είναι «ανοικτό ή «σιωπηλό»; Τι έχουμε να φοβηθούμε αν δεν είμαστε παιδόφιλοι και κυρίως ποιος άλλος πέρα από παιδόφιλους θα διαφωνήσει με την εφαρμογή του εν λόγω συστήματος;
Μην βιαστείτε να απαντήσετε, μιας και η πραγματικότητα θα σας ξαφνιάσει… Σε μαζική δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε το 2007-8 στην Αυστραλία, το 73.4% των ερωτηθέντων δήλωσαν πως δεν επιθυμούν επιβολή διαδικτυακής λογοκρισίας για την αντιμετώπιση της παιδικής πορνογραφίας. 3 στους 4 δηλαδή Αυστραλούς είναι παιδόφιλοι;
Με τα αποτελέσματα της αυστραλιανής έρευνας να κάνουν το γύρω του κόσμου, όσες χώρες είχαν επιβάλει αντίστοιχα συστήματα πλέον απέφευγαν συνειδητά τη διενέργεια οποιασδήποτε σχετικής δημοσκόπησης με το φόβο της επιβεβαίωσης των παραπάνω αποτελεσμάτων. Από την άλλη όμως, ανεξάρτητες και μικρής έκτασης (λόγω έλλειψης κονδυλίων) έρευνες άρχισαν να πραγματοποιούνται επαληθεύοντας ξανά και ξανά τα αποτελέσματα. Μία από αυτές ήταν και του γραφόντα στη Μεγάλη Βρετανία το 2008, στα πλαίσια σχετικής έρευνας του London College of Communication.
Πέρα της εντυπωσιακής επιβεβαίωσης του αποτελέσματος της Αυστραλίας (75% των Βρετανών δεν συμφωνούσε με την επιβολή «σιωπηλής» διαδικτυακής λογοκρισίας), το 30% των ερωτηθέντων δεν ήξερε καν την ύπαρξη ενός τέτοιου συστήματος στη χώρα του, ενώ το 60-65% δεν εμπιστευόταν καθόλου τις εταιρίες/ οργανισμούς που ήταν υπεύθυνες για τη λειτουργία του συστήματος (British Telecom και Internet Watch Foundation)!


Κατασκευασμένα Διλλήματα και Κοινωνικός Έλεγχος
Τα μεγαλύτερα ερωτήματα που εγείρονται λοιπόν είναι τα εξής: Γιατί δεν ενημερώνεται ο χρήστης για την ύπαρξη του συστήματος: Ποιος ελέγχει την ορθή λειτουργία του συστήματος; Ποιος θα είναι υπεύθυνος αν μία ιστοσελίδα μπει παράνομα στη «μαύρη λίστα» (όπως έγινε κατά το παρελθόν με σελίδες της wikipedia);
«Αν αυτού του είδους η τεχνολογία εφαρμοστεί καθολικά στη Μεγάλη Βρετανία, τότε θα αποτελέσει τον τελειότερο μηχανισμό αόρατης λογοκρισίας που έχει εφευρεθεί ποτέ!» αναφέρει η καθηγήτρια Lilian Edwards του Πανεπιστημίου του Southampton και δεν μπορώ να συμφωνήσω περισσότερο μαζί της.
Ευτυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει τεθεί ζήτημα εφαρμογής τέτοιου συστήματος στην Ελλάδα, όμως πολύ σύντομα θα γίνει. Πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι και σε εγρήγορση όταν βρεθούμε μπροστά σε κατασκευασμένα διλλήματα του στυλ «Αν δεν είσαι παιδόφιλος γιατί αντιδράς;» ώστε να μην μας αποπροσανατολίσουν (όπως έγινε με το «Αν δεν είσαι ταραξίας τι σε νοιάζει;» σχετικά με τις κάμερες παρακολούθησης που τελικά τοποθετήθηκαν σε δημόσιους χώρους).
Ένας πόλεμος κοινωνικού ελέγχου μαίνεται γύρω μας, έχοντας βάλει τελευταία στο μάτι το νέο και χαοτικό μέσο επικοινωνίας, το μόνο ελεύθερο πλέον ΜΜΕ. Αν δεν αντιδράσουμε εμείς και δεν προστατεύσουμε όσα μας ανήκουν, τότε κανένας δεν θα βγει μπροστά να διεκδικήσει όσα θεωρούμε δεδομένα. Το Forbidden History μπορεί μόνο να προσφέρει ενημέρωση απαγκιστρωμένη από συμφέροντα και κοινωνικό έλεγχο. Όλα τα άλλα είναι στα χέρια μας…